Kerstnacht  in Harreveld

 

Het schemert al als ik in het museum de Gelderse buurt inloop en blijf staan bij het pittoreske boerderijtje uit Harreveld. Bezoekers hebben vaak veel aandacht voor de gebouwen en voor de inrichting ervan. Mij boeit dat niet zo, ik geef mij graag over aan beschouwingen over hoe mensen in deze gebouwen hebben geleefd. Zo ook nu. Ik stel me erve Te Stroete, zo heette de boerderij in Harreveld,  voor in een kerstnacht, laten we zeggen de kerstnacht van 1906. In die tijd woonde daar Johannes Reinders met zijn vrouw Janna. Volgens plaatselijk gebruik werden ze Strootjan en Strootjanna genoemd, naar de naam van de boerderij. Ze hadden één zoon, ook Johannes genoemd.

Strootjanna, zo stel ik me voor, slaapt onrustig in de bedstee, wat wil je in zo’n bijzondere nacht, de nachtmis begint om vier uur, stel je voor dat ze te laat zouden komen! Dat zou een schande zijn! Ze heeft een olielampje laten branden bij de klok zodat ze kan zien hoe laat het is. Om 3 uur  port ze Strootjan wakker: Opstaan Strootjan, het is tijd! Bij het licht van de olielamp kleedt ze zich om. Haar kleren had ze gisteren al uit de kist gehaald en klaargelegd op een stoel evenals haar mooie, netjes gesteven muts. Ook Strootjan , zo stel ik me voor, knoopt zich in zijn beste pak. En reken maar dat Janna dat gisteren nog heeft nagekeken, want in deze hoogheilige nacht moet je goed voor de dag komen! Ze hoeft geen vuur te maken om water te koken want ze moeten nuchter blijven voor de heilige communie. Dat scheelt al weer een beetje (elk nadeel heb z’n voordeel zou Cruijff  negentig jaar later zeggen). Nee, ze mogen niets eten of drinken, gelukkig sneeuwt het niet, het lijkt een slappe winter te worden, dus ze lopen straks niet het gevaar per ongeluk iets door te slikken! Dan zouden ze niet ter communie mogen… Trouwens, ze zou het vuur toch niet kunnen laten branden want stel je voor dat de kat…

 

Als ze is aangekleed en haar keurig gesteven Achterhoekse muts heeft opgedaan, licht ze de kleine Jan van bed. Het joch krijgt een  pofbroek , trui en jas over zijn ondergoed en dan gaan ze de duisternis in. Kleine Jan, is de afgelopen dagen al voorbereid op dit bijzondere gebeuren: midden in de nacht naar de kerk! Hij zeurt dus niet om zijn bordje pap, vol verwachting loopt hij tussen pa en moe de duisternis in. Goed opletten, zegt Janna, dat je niet in de modder trapt. Ze heeft gisteren de klompen van alle drie, door pa zelf vervaardigd,  extra mooi schoon geschuurd. Pa en moe houden hem stevig bij de hand.  

Het is stikdonker, voor zich horen ze stemmen van de Reurings en die van Klein Goldewijk lopen een eindje achter hen. Ze lopen stil, pa en moe praten zachtjes, soms hoort Jan de steentjes knersen onder de klompen. Best spannend zo in het duister. Jan ziet haast geen sterren.

In het dorp lopen meer mensen op straat. Bakker Wissink heeft een olielamp buiten gezet. De deuren van de grote kerk staan open. Al op afstand ziet kleine Jan de kaarsen branden, heel veel kaarsen. Veel mensen zijn al aanwezig. Tussen pa en moe in betreedt Jan de zee van licht. Aan beide zijden van het altaar staan  grote stellages met brandende kaarsen. Dat is mooi ! Het koor zingt al kerstliederen, de herdertjes lagen bij nachte, en : hoe leidt dit kindeke . Het is heerlijk warm tussen al die mensen.

Dan komen de priesters binnen, drie paters franciscanen uit het klooster. Een plechtige mis met drie Heren !! Janna had het al gezegd. Het koor zet in: Puer natus est nobis, filius datus est  Voor de Harrevelders geen ratio maar beleving. Ze hebben geen vertaling nodig. Zelfs kleine Jan weet: God is geboren!! Het gloria duurt een beetje lang maar dan leest een van de paters het verhaal voor van Jezus in de stal en de herders op het veld. Jan luistert aandachtig, dat verheel kent hij! Een andere pater houdt daarna een plechtige preek. Af en toe geeft   Janna een por aan Strootjan, die indommelt. Ook Jantje knikkebolt een beetje in de warmte tussen al de grote mensen. 

Na de mis, zo rond  6 uur, wenst iedereen elkaar achter de kerk Zalig Kerstfeest. Kleine Jan doet ijverig mee. Pa en moe blijven even op het plein staan praten met buren.  Dan lopen de families het dorp uit, weer hand in hand over het donkere landweggetje, tot ze bij de boerderij zijn.  Pa steekt een olielamp aan in de donkere ruimte en moe doet snel een werkschort voor en maakt vuur. Jan krijgt een stuk krentenmik zoals moe had beloofd, want het is kerstmis. Dan legt ze hem weer in de warme bedstee, spoedig is hij in diepe slaap. Strootjan en Janna zitten nog even bij het vuur en eten een stuk krentenmik bij de pap , want het is kerstmis. Dan verruilen ze hun beste kleren voor het werkgoed, Strootjan gaat naar de koe en Janna vult de grote pot voor de soppe.  Want kerstmis of niet, op Te Stroete is altijd werk te doen.