Dromen in Deventer 

Onlangs was ik in Deventer. Een dagje uit met de rondleiders van het Nederlands Openluchtmuseum. Een gelukkige keus: boekenstad Deventer met haar rijke geschiedenis. Wel besteed aan een groep veelweters als de onze.

Vanwege een sportblessure was ik tijdelijk moeilijk ter been zodat ik maar een gedeelte van het program kon meemaken. Staande bij de Lebuïnuskerk hoorde ik  van een meneer van het Gilde  dat de crypte van deze oude kerk tot voor kort bij aandachtige bestudering te zien was in onze paspoorten. Tot voor kort, want sinds de seculariseringgolf ook de wetgevende macht op het Binnenhof heeft bereikt wordt elke religieuze afbeelding geweerd… Onze volksvertegenwoordigers (hier spreek ik en niet de meneer van het Gilde) plakken het adagium scheiding van kerk en staat op allerlei, zonder blijkbaar de historische betekenis van die belangrijke verworvenheid te kennen. Maar goed, we zitten met al die verlichte  paarsen en liberalen (al dan niet zesenzestig) en we zullen het er mee moeten doen.

Elk nadeel heb z’n voordeel, ook een blessure, ik heb dus op eigen houtje wat rondgekeken en locale geschiedenis zitten snuiven op een terrasje.

En nu weet ik waarom Deventer zich zo graag afficheert als boekenstad. Zeker, vanwege die overweldigende boekenmarkt op de eerste zondag in aug.  Maar waarom kwamen ze juist in dit provinciestadje op de idee van zo’n happening? Dat is omdat Deventer al een boekenstad was geworden door Geert Grote, een groot verzamelaar van geschriften, en de broeders van het gemene leven.  Hun heer Florenshuis was een belangrijk centrum van afschrijvers.  In de vijftiende eeuw stimuleerden de moderne devoten het lezen van religieuze teksten in de volkstaal. Zo rond 1473 was de firma Paffraet in Deventer de productiefste drukker in de Noordelijke en de Zuidelijke Nederlanden. In 1485 hadden ze al 81 boeken gedrukt met een gezamenlijke omvang van ongeveer 18000 (!) pagina’s.   De grote Hegius,  een belangrijke vertegenwoordiger van het opkomend humanisme , kwam in Deventer wonen en nam zijn intrek bij… de familie Paffraet!! De Latijnse School had een grote aantrekkingskracht, bijv. op Thomas  van Kempen, en op Geert Grote natuurlijk. De eminenste leerling in Deventer was  ene Erasmus, jawel onze latere Desiderius uit Rotterdam. Hij laafde aan de voeten van Hegius zijn intellectuele dorst. Het was hier in Deventer dat de moderne devotie en het humanisme samenkwamen. Ook grote geesten als Rudolf Agricola en Wessel Gansfort hoorden tot het netwerk van Hegius en Erasmus. Input genoeg voor de drukkers van Pafraet! Later, in de 16^e eeuw nam Antwerpen de rol als centrum van boekdruk over van ons stadje.  Maar toch wordt dan in Deventer nog het een en ander gedrukt van een andere opkomende stroming in die gistende tijd: werken van de doperse stroming van eindtijdprofeet Melchior Hofman.

Wat een rijkdom: Lebuinus – Latijnse School - Geert Grote –Moderne Devotie –Alexander Hegius –Desiderius Erasmus…

En dan zijn we er nog niet: eeuwen later is er die andere lichtende ster die hier haar jeugd doorbracht, verhuisde naar Amsterdam en ons dagboeknotities en brieven naliet, getuigend van een welhaast onpeilbare spiritualiteit, ik bedoel: Hetty Hillesum. 

Eens reisde ik naar Parijs, mijn hoofd vol van het Louvre, het Centre Pompidou, de Notre Dame en Sacré-Coeur. Voor een van mijn metgezellen was dit allemaal van geen betekenis. Voor mij, zei hij, is Parijs: Roland Garros. Hij zou en hij moest de heilige grond van dat tennispark zien en betreden. Verdere verlangens of plannen had hij niet.

Ook voor die bezoekers heeft Deventer veel in de aanbieding: wie herinnert zich niet de wereldrecords van Fred Anton Maier, de triomfen van Ard en Keessie, de vele EK’s en WK’s verreden op die roemruchte maar helaas afgebroken kunstijsbaan aan de IJssel?  En wat te denken van de Adelaarshorst, al sinds 1920 (!) bespeeld door Go Ahead, bij herhaling kampioen van Nederland en juist dit seizoen terug op het hoogste niveau. Wie weet, misschien beleven we nog  eens Europees voetbal op het kunstgras van onze boekenstad.  Want zoals ik las op een deur in de binnenstad: wie niet gelooft in dromen is geen realist.

Waarvan akte!